Hellen Kooijman / Volkskrant

'Oost-Europeanen pikken het zelfingenomen Nederlandse gedrag niet meer'

vk opinie Het luide protest in Midden- en Oost-Europa tegen het meldpunt van de PVV voor Polenoverlast laat zien dat het Oosten de westerse arrogantie spuugzat is. Dat stelt Hellen Kooijman, hoofdredacteur van Donau, een tijdschrift over Midden- en Oost Europa.

Een tijd geleden interviewde ik iemand die veelvuldig in Bulgarije verkeerde. 'Nou, dat was me wat', klaagde hij. Van de tien Bulgaren waren er volgens hem zeven niet te vertrouwen: liegen, geld onder de tafel steken. Meestal zeg ik na zo'n aantijging dat mijn eigen man een Bulgaar is - wat hij ook echt is. Dan wordt het gesprek omgebogen naar: 'Maar ze zijn niet allemaal zo, natuurlijk.' Dit keer bleef mijn gesprekspartner echter in de loopgraven: 'Aha, u denkt dat u een goede heeft', blies hij door de telefoon. 'Weet u het zeker?'

Hij was zó stellig dat ik begon te twijfelen. Niet aan mijn man, maar aan het percentage 'foute' Bulgaren. Waren het er echt zoveel? Op de Corruption Index van 2010 van corruptiewaakhond Transparency International bungelt Bulgarije onder Cuba. Maar bij die lijst gaat het om perceptie. Het is een inventarisatie van wat mensen denken. Als je meent dat je baas geld wegmoffelt, zet je een extra streepje in de enquête. Of je baas echt corrupt is, is daarmee geenszins bewezen.

En natuurlijk ken ik ze ook. De verhalen over chauffeurs van politici die wel een nieuwe woning krijgen, over chirurgen die rijke stinkerds voor laten gaan. Maar of dat zeven van de tien Bulgaren betreft? Ik ken vooral hoger opgeleide Bulgaren, die in eigen land verwoed vechten tegen de bureaucratie, de verhuftering en verpaupering van hun samenleving. Eenmaal in Nederland - omdat er thuis geen werk is - vegen ze billen af van oude dames voor een tientje per uur. En lopen ze te hoop tegen onze vooroordelen. Gestudeerd vóór 1989? Dan heb je enkel Marx gelezen. Een rijbewijs uit Roemenië? Is vast gekocht. Ben je een Oost-Europese man? Dan ben je altijd bezopen. Ben je een Oost-Europese vrouw? Dan ben je dom en geil. En je rookt.

Kwalijke imago
De berichtgeving in de westerse pers bevestigt nogal eens het kwalijke imago van de nieuwe migranten. 'Verslaafd, zwart werkend en crimineel' zijn wellicht de meest gebruikte kwalificaties voor het gedrag van Oost-Europeanen in het Westen. Een mooi voorbeeld hiervan waren de berichten over vijf Polen die zichzelf afgelopen zomer opbliezen tijdens het illegaal stoken van wodka in de Britse stad Boston (Lincolnshire).

Eigenlijk was ons beeld van de 'Oostblokkers' al tijdens het communistische tijdperk stereotype: ze werden massaal onderdrukt en ze wilden allemaal naar het Westen. In eigen land viel er voor hen niets te lachen. Ik herinner mij nog de schok toen ik in 1984 in Oost-Berlijn een gelukkig lachende soldaat in een zweefmolen zag. Plezier in de DDR, dat ging toch niet samen? Wij 'Wessies' vonden die 'Ossies' vooral zielig. Ook ik haalde in Brabant kleren op voor de arme Oost-Europese kindertjes. Die hadden geen geld voor nieuwe kleren en ze mochten nooit op vakantie. Een tranentrekkende gedachte.

Is dat beeld veranderd? Ja en nee. Oost-Europese burgers zijn nog steeds zielig, want ze wonen in economisch achtergebleven en corrupte landen. Maar in tegenstelling tot de Koude Oorlog-periode, danken ze die zieligheid nu aan zichzelf. We leegden niet voor niks bakken geld in de democratisering en de civil society. Oost-Europeanen die hier willen werken, omdat in eigen land de zaken niet op orde zijn, moeten blij zijn met een kippenhok en wat toegegooide botjes. Niet tevreden? Dan blijf je toch thuis. Het moet over zijn, dat geleun op onze rijkdom, is de gedachte.

Westerse arrogantie
Dat wij Oost-Europeanen nodig hebben, omdat geen Nederlander voor een hongerloon asperges steekt, en omdat we in de toekomst een schrijnend tekort aan laaggeschoolde vakkrachten krijgen, daar gaan wij met onze westerse arrogantie nogal eens aan voorbij.

Intussen varen de Midden- en Oost-Europese landen steeds meer hun eigen koers. Het ultieme voorbeeld hiervan is Hongarije, dat momenteel een eenzame oorlog voert met 'Europa' over 's lands democratische gehalte. De burgers in Oost-Europa lijken in toenemende mate genoeg te hebben van de neerbuigende houding van het Westen, met Nederland als vlaggendrager. Ze sluiten zich aan bij anti-Europese partijen - een keuze die je moelijk kunt verbieden, temeer daar ook nogal wat Nederlanders lol beleven aan het uitjouwen van de EU.

De brief over de PVV-site die tien Midden- en Oost-Europese regeringen schreven aan premier Rutte, is een ander teken dat Oost-Europeanen het zelfingenomen Nederlandse gedrag niet pikken.

Gelukkig tonen Poolse migranten nu dat zij het zat zijn om in caravans te wonen, tachtig uur per week te werken en te worden afgeschilderd als alcoholisten en wegmisbruikers. Het zal maximaal tot 2014 duren - als ze hier hopelijk vrij mogen werken - eer de Bulgaren en Roemenen deze emancipatiedrang van de Polen hebben overgenomen. Het duurt vrees ik veel langer eer wij de Midden- en Oost-Europeanen als onze gelijken zien, als burgers met dezelfde plichten én dezelfde rechten.

^{Hellen Kooijman is hoofdredacteur van Donau, tijdschrift over Midden- en Oost Europa.}